Toets "Enter" om naar de inhoud te gaan

Tag: boekreview

Boekreview: “Wat maakt een verzetsheld?” van Rutger Bregman over durf in het verzet – het verhaal van Arnold Douwes. #watzoujijdoen?

Wat maakt dat iemand het durft om in het verzet te gaan?

Is dat niet het echte durven? In oorlogstijd jezelf inzetten voor anderen ondanks de risico’s en gevaren? In zijn boek “Morele ambitie” (zie ook mijn blog: https://rob-smits.nl/durf-morele-ambitie-in-actie/) refereerde Bregman al aan de Jodenredders Arnold Douwes en Johannes Post.

In dit boekje over Arnold Douwes, een man die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aansloot bij het Nederlandse verzet, staat het thema durf wat mij betreft centraal. Douwe, die zich in de verzetsgroep van Johannes Post bevond, toont zowel fysieke als morele moed door zich actief tegen de bezetters te verzetten. Hij verspreidt illegale blaadjes en saboteert zoeklichten, en wordt uiteindelijk de rechterhand van Johannes Post. Zijn verhaal is niet alleen een indrukwekkend voorbeeld van fysieke durf, maar ook van de morele moed die nodig was om tegen de stroom van passiviteit in te gaan en tegen de autoriteiten te strijden.

Ik vond het interessant om te lezen wat Douwes en Post deden om anderen zo ver te krijgen dat zij het aandurfden om onderduikers op te nemen. Eerst een verleiding naar een kleine stap om vervolgens de ander mee te nemen om meer te doen.

Durven gaat ook met kleine stappen, het is oefenen, oefenen en oefenen.

Het boek gaat verder dan alleen de gebeurtenissen rond Douwe en biedt diepere inzichten in wat verzetshelden dreef. Bregman haalt Samuel Oliner’s onderzoek aan, dat de psychologie van verzetsmensen onderzoekt. Oliner ontdekt dat helden vaak gedreven worden door een sterke overtuiging (meegekregen vanuit de opvoeding) en bereid zijn om grote risico’s te nemen voor hun idealen, zelfs als dat hun leven op het spel zet. Het verzet vroeg van de betrokkenen niet alleen om fysieke actie, maar ook om het vermogen om met emoties om te gaan en zelfstandig te handelen in gevaarlijke omstandigheden.

Rechtvaardigheid komt niet vanzelf, zegt Bregman, maar vereist moed en actie, zelfs wanneer het resultaat onzeker is. De Jodenredders in het boek, waaronder Douwe, hadden vaak een sterk rechtvaardigheidsgevoel ontwikkeld door een gelukkige jeugd en liefdevolle opvoeding. Dit wijst op het belang van een moreel kompas dat hen in staat stelde om moeilijke, gevaarlijke keuzes te maken in tijden van extreme onzekerheid. Het boek benadrukt dat moed vaak niet een aangeboren eigenschap is, maar voortkomt uit opvoeding en de normen die mensen meegeven in hun jeugd.

Naast de ouders vervullen ook leerkrachten een essentiële rol bij het ontwikkelen van durf.

Helden zijn vaak gewone mensen zijn die onder uitzonderlijke omstandigheden buitengewone moed tonen. Moed en durf blijken geen zeldzame eigenschappen, maar capaciteiten die in iedereen schuilen, vooral wanneer de omstandigheden het vereisen. Het boek geeft ons de vraag mee wat wij zouden doen in soortgelijke situaties, en laat zien dat moed vaak uit onszelf kan komen wanneer we geconfronteerd worden met onrecht.

#watzoujijdoen

Reageer

Welke 10 ‘durf’- punten neem ik mee na het lezen van “Stuurloos” van Kustaw Bessems?

“Stuurloos” vond ik een krachtige oproep om juist nu systemen en structuren opnieuw vorm te geven. Het legt niet alleen de huidige pijnpunten bloot, maar geeft ook uitdagingen aan en praktische handvatten aan om hoger te mikken op het gebied van rechtvaardigheid, welzijn en gemeenschapszin. Ik vond het een inspirerend boek voor iedereen die verandering niet alleen wil zien, maar ook durft te realiseren.

Welke 10 punten neem ik uit het boek mee?

  1. De waarde van georganiseerde tegenspraak
    Niet verrassend omdat ik zelf in mijn eigen boek ook schrijf over tegenspraak. Het gebrek aan gestructureerde tegenspraak binnen de overheid wordt genadeloos blootgelegd in dit boek. Durven betekent hier niet alleen kritiek toelaten, maar actief een cultuur creëren waarin afwijkende meningen worden gewaardeerd.
  2. Visie als kompas voor de toekomst
    Het boek benadrukt het belang van een langetermijnvisie, groter dan een verzameling beleidsmaatregelen. Na de kabinetten van Rutte en het visieloze huidige kabinet heeft onze samenleving dat echt nodig. Durf betekent hier de moed hebben om voorbij de crisis van vandaag te kijken en koers te houden richting structurele verbeteringen, zoals rechtvaardigheid en welzijn.
  3. Vastgeroeste beeldvorming doorbreken
    De neiging om beslissingen te baseren op vooraf bepaalde narratieven in plaats van op feiten is een grote valkuil. Durven vraagt om een open blik, nieuwsgierigheid en het lef om beelden te corrigeren, zelfs wanneer dat weerstand oproept. Juist nu de ander aanspreken op wat er feitelijk is ofwel een beeld dat gecreëerd is!
  4. Rechtvaardigheid en inclusie organiseren
    Mensen in minderheidsposities leren al vroeg dat er meerdere manieren zijn om naar de wereld te kijken. Het boek pleit ervoor om deze levenswijsheid te omarmen en rechtvaardige besluitvorming te waarborgen door diverse stemmen actief te betrekken. Lees en luister eens naar Tim ’s Jongers over armoede en neem zijn blik ook mee of Milio van der Kamp zie mijn boekreview: https://rob-smits.nl/70-bookreview-misschien-moet-je-iets-lager-mikken-klasse-laat-je-nooit-los-klasse-vormt-wie-je-bent/
  5. Leiderschap dat ongelijk omarmt
    Een goede leider is iemand die zijn of haar eigen ongelijk onderzoekt. Dit vraagt niet alleen om zelfreflectie, maar ook om de moed om macht en ego opzij te zetten ten gunste van een groter belang.
  6. De kracht van gemeenschappen erkennen
    In plaats van top-down beleid te dicteren, laat het boek zien dat gemeenschappen vaak zelf oplossingen vinden. Durf betekent hier het loslaten van controle en vertrouwen op de kracht van samenwerking en saamhorigheid.
  7. Minder, maar beter beleid
    De oproep om als overheid minder zaken ‘heel goed’ te doen in plaats van veel zaken middelmatig, is een voorbeeld van hoger mikken. Het vraagt om moed om prioriteiten te stellen en nee te zeggen tegen alles wat niet essentieel is.
  8. Het ongezegde bespreekbaar maken
    Het boek biedt praktische inzichten, zoals het blootleggen van wat mensen niet zeggen tijdens vergaderingen. Dit is een voorbeeld van durf op relationeel niveau: ruimte scheppen voor ongemakkelijke waarheden.
  9. De rechtsstaat vieren en beschermen
    Het boek roept op om de rechtsstaat niet alleen te beschermen, maar actief te vieren. Dit vergt moed, omdat het vraagt om educatie, rituelen en een gezamenlijke herwaardering van gedeelde waarden zoals vrede en veiligheid.
  10. De noodzaak van rust en reflectie
    In een wereld die continu op snelheid draait, pleit het boek voor het belang van pauze en reflectie. Dit is geen luxe, maar een noodzaak om duurzame oplossingen te vinden. Het lef om rust te nemen is een daad van weerstand tegen de hectiek van oppervlakkige prestaties.

Zoals jullie wellicht organiseer met een aantal anderen debatten bij De Vonk Debat. Op 20 januari interviewt Guido van Beuzekom Kustaw Bessems over het overheidsfalen en hoe dat ons kan raken!

#17 Interview met Kustaw Bessems over de stuurloosheid van ons land

 

Reageer

#72 Boektip: ‘Met de Ziel onder je arm’ Durf je wankelmoedig te zijn?

Wie met zijn of haar ziel onder de arm loopt, loopt doelloos rond of zit te lanterfanten. De betreffende persoon heeft niet zoveel te doen en verveelt zich. Hij of zij loopt doelloos rond, met andere woorden: met de ziel onder de arm. Dat moet je maar eens durven als leraar tegenwoordig: lanterfanten!
In “De ziel onder de arm” heeft de schrijfster en filosofe Désanne van Brederode een selectie gemaakt van enkele van haar artikelen en lezingen. Deze bundel geeft een inkijkje in haar persoonlijke ervaringswereld, variërend van jeugdherinneringen tot vakantiebelevenissen.
De artikelen zijn thematisch verdeeld over vier afdelingen, met titels als “Zelfportret met wolken” en “Op zoek naar wankelmoed”.
Wat neem ik, vanuit ‘durf’-perspectief, mee?
Ik lees ‘De ziel onder de arm’ niet als lanterfanten maar juist dat we als docent of trainer zowel bewust handelen als intuitief handelen (vanuit de ziel). Je werkt met de ziel onder de arm.
De ziel onder de arm is dat we ook ons ‘kind’ in ons zelf ook meer ruimte geven. Durf eens te spelen!
De schrijfster beschrijft haar TV-ervaringen uit het verleden. Wie, van mijn leeftijd, herinnert zich “Kent u de weg naar Hamelen nog?”. De kinderprogramma’s van destijds gaven ons als kind een optie om onze zogenaamd niet meer te realiseren idealen projecteren. Lekker vies doen, hard gillen, mensen achter hun rug om nadoen, tekeningen aanbieden aan kinderen in een land in oorlog, ongegeneerd huilen om een kwijtgeraakte poes wat zouden we wellicht nu nog dat graag willen doen? Durven we dat nog?
De ziel onder de arm is voor mij als ‘durver’ dat je ook eens uit de pas durft te lopen.
We zijn, volgens van Brederode, steeds meer bezig esthetisch te zijn in plaats van onszelf te omarmen en te accepteren. We willen het mooie van elkaar zien en de mindere punten niet. Als je je stem laat horen, durf je dan onzuiver te klinken? Dan zingen we liever niet. Het echtste van onzelf willen we niet laten zien.
Vluchten, vechten of verstarren?
Wanneer zaken echt als gevaarlijk worden ingeschat zijn dat veelal de reacties die volgen. Durven vraagt om de inzet van de ratio versus deze impulsen.
Van Brederode rookt. Roken en de dood zijn verbonden. De waarschuwende teksten die tegenwoordig op de pakjes staan bevestigen dat. Willen rokers juist dood? Van Brederode beschrijft roken als een verlangen naar Thanatos, zij het in sterk verdunde vorm, doet de roker steeds weer naar de lijkbleke stokjes grijpen, zegt zij. Hebben de autocoureur en de bungeejumper lol in het spel met hun activiteiten? Ik denk het wel. Durven heeft ook te maken het risico’s aangaan. Een belangrijk element in het durven. Van Brederode ziet roken niet als durven maar eerder als lafheid om andere risicovolle activiteiten niet aan te gaan. Roken is vluchten wanneer zaken teveel worden of gevoelens te groot of heftig worden.
Notoire drinkers verlangen volgens haar wellicht terug naar: “de heerlijk warme, maar wezenloze staat van de foetus in de baarmoeder, naar de oorverdovende hartendreun van hun draagster, naar het wijnrode filterlicht en het deinen op andervrouws tred, naar de gedachteloze halfslaap waarin ze teugjes namen van hetzelfde vruchtwater waarin ze piesten en naar de vage, hormonale stemmingen die via de navelstreng het vliesdunne lichaam…” zo had ik het drinken nooit ervaren maar ook drankgebruik (zeker notoir) is veelal vluchtgedrag. Terwijl het ook juist vaak mensen overmoedig maakt.
Van Brederode stelt dat we soms harde heelmeesters nodig hebben. En dan volgt een straffe innerlijke strijd, tegen een bepaalde mentaliteit of ingesleten gewoonte. Overtuigingen zijn gevangenissen, schreef de filosoof Friedrich Nietzsche reeds.
Durven veranderen vraagt als het ware dat je achteruitloopt in plaats van vooruit. Als je achteruitloopt zet je kleinere stappen dan bij het normale vooruitlopen., stelt Van Brederode. Wie het aandurft om zijn passen bewust wat groter te nemen, zal merken dat hij gaandeweg de angst voor een obstakel overschreeuwd.
Als je het goed aandurft staat waarnemen en denken staan volledig in dienst van het lopen. Wat ontwaakt in de vrij om zich heen kijkende achteruitloper, is zijn (beeldende) voorstellingsvermogen, stelt de schrijfster.
Neem je passen een bewust kleiner, ervaar wat je zintuigen je aangeven en vergroot dan langzaam je passen weer!
De ziel onder je arm als leraar:
Ken jij als leraar je klas goed? Ben je voldoende verbonden? Denk aan die ene leraar die geconcentreerd sommen op het schoolbord , of een mooie tekening maakte, en dan opeens, zonder zijn blik van het krijtje in zijn handen los te maken, kon zeggen: ‘Wil je naar het bord kijken, Rob?’.
Ben jij je bewust van de kracht van je gewoontelichaam, een lichaam dat zich kennelijk bepaalde (storende) details in een ruimte herinnert en ‘weet’ hoe het hierop moet reageren, zonder dat je er bewust naar hoeft te kijken of over hoeft na te denken? Oefen je dat wel eens?
De eerder genoemde leraar kent zijn klas goed en voelt zich zeer met elk van zijn leerlingen verbonden – die verbinding blijft bestaan, ook als hij schijnbaar volledig opgaat in het schrijven op het schoolbord.
Dus: geef eens les met de ziel onder je arm: durf bewust handelen én intuïtief te handelen (vanuit de ziel).
Reageer